DUO TROVESI – COSCIA

SRPSKO NARODNO POZORIŠTE, velika sala, u 20 sati

Četvrtak, 14. novembar 2019.

DUO TROVESI – COSCIA

Gianluigi Trovesi, klarineti

Gianni Coscia, harmonika

(Uz podršku Italijanskog instituta za kulturu iz Beograda)

La misteriosa musica della Regina Loana (Tajanstvena muzika kraljice Loane)

Pokojni romanopisac i polihistor Umberto Eko (1932-2016) bio je dugogodišnji prijatelj harmonikaša Giannija Coscije i svesrdni podržavalac Trovesi-Coscia dua. Autor Imena ruže i Fukoovog klatna napisao je prikaze na omotima svih prethodnih ECM albuma ovog dua: In cerca di cibo (1999), Round About Weill (2004), i Frère Jacques: Round About Offenbach (2009). 

Na ovom albumu, Gianluigi Trovesi i Gianni Coscia odaju počast svom cenjenom sadrugu. Ekov delimično autobiografski roman Tajanstveni plamen kraljice Loane (La misteriosa fiamma della regina Loana), koji predstavlja i razmatranje o prirodi sećanja, inspiriše Trovesija i Cosciju na sopstveno nostalgično i istraživačko putovanje pozivajući se na muziku pomenutu u romanu i poigravajući se slobodnim asocijacijama o njegovim filozofskim temama. Kao i uvek, ova dva Italijana zabacuju mrežu široko, svirajući pesme koje se vezuju za Louisa Armstronga (Basin Street Blues), Glenna Millera (Moonlight Serenade) i Georga Formbija (It’s In The Air, na koju se aludira u numeri Volando). Parafraziraju Janačekovu kompoziciju In The Mists (magla je tema koja se ponavlja u Ekovom romanu), i osvrću se na filmsku muziku (od As Time Goes By iz Kazablanke do Bel Ami iz istoimenog nemačkog filma). I, naravno, ova dva muzičara improvizuju, na najkreativniji način, istovremeno ne gubeći iz vida onoga kome je album posvećen.

Gianni Coscia: Pokušali smo da prođemo kroz neke od bezbroj muzičkih aluzija iz knjige, najbolje što smo umeli, bez ikakvih pokušaja da tvrdimo da smo ih sve pokrili. U nekim slučajevima, ubacili smo i ponešto što je autor sigurno imao na umu, ali nije eksplicitno iskazao.

Album počinje numerom Interludio, kompozicijom na kojoj su Umberto Eko i Gianni Coscia sarađivali pre 70 godina, kada je Coscia imao 14, a Eko 13 godina. Muzika je inspirisala Eka da napiše prateće stihove od značaja za ovo delo: „…Muzičar, zadubljen i naklonjen / Otkrivajući nove svetove tišine / Nežna otelovljenja fantazama u zvuku / Nestaju, pažljivo, u sećanje.” (Eko se bavio muzikom amaterski, svirajući trubu, čelo i melodiku.)

Basin Street Blues je posebna poslastica među mnogim ovde. Numera koju je snimio Louis Armstrong 1928, za Coscija i Trovesija predstavlja „simbol ranih dana džez muzike i naša je muzička namera da naglasimo sjajno otkriće, sa ove strane Atlantika, umetnosti koja je bila u najmanju ruku nepoznata, ako ne i zabranjena“.

Pišući za Jazz Times o In Cerca di Cibo, Bill Shoemaker je primetio da „muzičari kao što su Coscia (rođen 1931) koji su rano prešli na džez, nisu imali muzičke podatke da bi postali imitacija Amerikanaca; silom prilika, popunjavali su ovu prazninu italijanskim senzibilitetom, a to je proizvelo nasumičnu sintezu rane džez muzike i folklornih tradicija improvizovanja”, sintezu koju su Trovesi i Coscia nastavili da neguju.

Kako je rekao Umberto Eko: „Prisustvujemo novoj vrsti transverzalnosti gde granice žanrovskih odrednica nestaju.”

U eklektičnom zvučnom svetu Gianluigija i Giannija, Eko je rekao: „susret naoko nekompatibilnih tradicija priziva duhove nepostojećih muzičkih porodica.” Uz malo ironičnog odmaka, takve „porodice“ mogu da obuhvate čak i italijanske patriotske pesme iz Drugog svetskog rata kao što su Inno deisommergibili (Pesma mornara na podmornici), čije propagandističke reči govore o „hrabrom mornaru koji se smeje u lice Smrti” – takođe predstavljaju deo muzičke pozadine prošlog veka. Eko navodi, u svojoj knjizi o Kraljici Loani, da je italijanski radio početkom 1940. godine „učinio da deluje kao da život teče na dva koloseka: na jednom, ratni bilteni, a na drugom, beskonačne lekcije iz optimizma i veselosti koje su naši orkestri nudili u takvom obilju.”

U istraživanju takvih muzičkih sećanja, duo Trovesi-Coscia takođe opcrtavaju konture slike jednog vremena. Ali, oni svojim „omažom van konteksta” zalaze i dalje od toga. Dve kompozicije koje se ovde zovu Umberto i Eko su, kako Coscia objašnjava, „improvizovani, polifonijski rezultat Trovesijeve gematrije na prezime Eko i ime Umberto.”

GIANLUIGI TROVESI je rođen 1944. godine u selu Nembro na severu Italije, a studirao je na Bergamskom konzervatorijumu, gde je diplomirao klarinet 1966. godine. Značajno iskustvo predstavlja susret sa muzikom Erica Dolphija na festivalu u Milanu 1964, ali Trovesijeva interesovanja i uzori obuhvataju skoro sve vrste muzike, od italijanske narodne do džez avangarde. Godine 1978, već je radio kao prvi alt saksofon i klarinet sa Big bendom Radio Milana, a to mesto je zadržao sve do 1993. godine.

U ECM je stigao 1994, uzdižući se u nebo Evrope svojim alt saksofonom i klarinetima na predlog benda Italian Instabile Orchestra (Skies of Europe – Nebo Evrope je album ove grupe). Duo sa starim prijateljem Giannijem Cosciom ostavio je momentalni utisak sa In cerca di cibo, nesvakidašnjim albumom punim oštrog humora, improvizacijske dovitljivosti, neutešne nostalgije, i izuzetnog muziciranja koje lagano luta predelima džez i kamerne muzike kao i narodne i filmske muzike, sa nagoveštajem klezmera.

Među ostalim Trovesijevim projektima za ECM su Vaghissimo Ritratto, na kojem se pojavljuje sa Umbertom Petrinom (klavir) i Fulviom Marasom (perkusije, elektronika), koji je Irish Times pozdravio kao „improvizovanu kamernu muziku zapanjujućeg kvaliteta i avanture, melodijske gracioznosti i ritmičke slobode ” i Fugace, neobuzdana avantura koja pokriva razne žanrove okteta koji čine samo Italijani. Njegov album Trovesi All’Opera – Profumo di Violetta predstavlja tipično ekscentrično Trovesijevo viđenje italijanske opere, u izvedbi, kako je Ivan Hewitt napisao u časopisu Daily Telegraph, „tradicionalnog italijanskog gradskog benda pod turbo nabojem”.

GIANNI COSCIA, rođen je u Aleksandriji, Ekovom rodnom gradu – godinama je radio kao advokat, posao zbog kojeg je muzika pala u zapećak. Čak i u tom periodu svirao je sa američkim muzičarima na proputovanju među kojima su bili Joe Venuti, Bud Freeman i Sir Charles Thompson. Godine 1985, izdao je album L’altra Fisharmonica, koji je naišao na veliko odobravanje, a na kojem se njegova harmonika može čuti u kombinaciji sa gudačkim kvartetom u istraživanju varijacija na italijanske popularne teme. La Briscola, album iz 1989. godine, najavio je ponovnu saradnju sa Trovesijem, koji je sarađivao sa ovim harmonikašem na brojnim projektima od tada. Coscia je nastupao sa Big bendom Giorgija Gaslinija, sarađivao sa orkestrima koji su svirali muziku Kurta Weilla i Astora Piazzolle, i gostovao po svetu prateći pevačicu Milvu, a ostvario je saradnju i sa drugim pevačicama kao što su: Gioconda Cilio, Maria Pia De Vito i Lucia Minetti. Sarađivao je i sa imenima kao što su: Enrico Rava, Pino Minafra, Paolo Damiani i drugim italijanskim improvizatorima, kao i sa kompozitorom Lucianom Beriom – koji mu je posvetio svoju kompoziciju Sequenza XIII.

Album La misteriosa musica della Regina Loana (naslov je predložio Stefano Eko) snimljen je u studiju Night and Day Studio, Casinagrossa, a miksovan je u Luganu. Na CD knjižici mogu se naći i tekstovi Giannija Coscije (na italijanskom, engleskom i nemačkom jeziku), crteži koje potpisuje Umberto Eko i studijske fotografije Roberta Cifarellija.

Onaj koji razume kako je Paolo Fresu napisao da je duo Trovesi e Cosci „simfonijski orkestar sa svim bojama muzike. Orkestar koji plovi morima sveta na brodovima iz ranog dvadesetog veka i koji sakuplja, na svom putovanju, mirise i štimunge sveta.”

Radi se o inteligentnoj i čudesnoj muzici. Kultivisana i popularna. Zabavna, ali istovremeno duboka. Plovi morima Mediterana, prolazi Herkulove stubove i ide sve do Novog Kontinenta da bi se vratila u Italiju, prolazeći kroz Centralnu Evropu. Previše putovanja, raspoloženja i prtljaga za jedan jednostavan duo… Ako ne Trovesi i Coscia svojim bogatstvom i složenošću, onda nas orkestar njihovih instrumenata vraća prozračnoj intimi šuma i tršćaka, čineći ovaj duo jednim od najzanimljivijih i najkreativnijih projekata poslednjih godina.

Za Umberta Eka, da sažmemo koncept koji je veliki italijanski pisac sročio u prethodnim predstavljanjima albuma ovog dua, Trovesi i Coscia su jednostavno pravi „Magovi muzike“. Verovatno je to idealna sinteza kada pričamo o ova dva retka džentlmena.